همه ما می‌دانیم که هر کودکی دنیای خاص خودش را دارد؛ یکی پرجنب‌وجوش، رقابت‌طلب و همیشه در حرکت است و دیگری آرام، صبور و بی‌نیاز از عجله. این تفاوت‌ها تنها نتیجه تربیت نیستند، بلکه ریشه در ساختار شخصیتی آن‌ها دارند. در روانشناسی، تیپ‌های شخصیتی A و B به‌عنوان دو الگوی رایج در واکنش به محیط و چالش‌های زندگی شناخته می‌شوند. در این مقاله به بررسی این دو تیپ شخصیتی در کودکان می‌پردازیم و به شما کمک می‌کنیم فرزندتان را بهتر بشناسید.
کودک تیپ A: کوچکِ پرتلاش و هدف‌دار
کودکان تیپ A معمولاً:
- رقابت‌طلب و هدف‌گرا هستند
- همیشه عجله دارند و بی‌قرارند
- در برابر شکست حساس و گاهی زود خشمگین می‌شوند
- میل بالایی به موفقیت و پیشرفت دارند
- دوست دارند اول باشند؛ در بازی، در یادگیری، در توجه گرفتن
نکته تربیتی: این کودکان اگرچه باانگیزه و پرتلاش هستند، اما نیاز دارند که یاد بگیرند آرامش، بازی بدون رقابت، و لذت بردن از مسیر نیز ارزشمند است. آموزش مدیریت استرس از سنین پایین برای آن‌ها ضروری است.
کودک تیپ B: آرام، متفکر و بی‌نیاز از رقابت
کودکان تیپ B معمولاً:
- آرام، صبور و بدون فشار برای برنده شدن هستند
- در لحظه زندگی می‌کنند و کمتر مضطرب‌اند
- از تعامل با دیگران لذت می‌برند ولی نیازی به دیده شدن ندارند
- با فشار یا سرعت زیاد عملکرد خوبی ندارند
- راحت‌تر می‌پذیرند که شکست بخشی از مسیر است
نکته تربیتی: این کودکان نیاز به محیطی دارند که در آن بدون مقایسه و عجله رشد کنند. تشویق به هدف‌گذاری ملایم و افزایش انگیزه درونی، می‌تواند به رشد متعادل آن‌ها کمک کند.
فرزند شما کدام تیپ است؟
اکثر کودکان ترکیبی از هر دو تیپ هستند. شناخت گرایش غالب رفتاری آن‌ها و تست های مربوط به شما کمک می‌کند تا انتظاراتتان را واقعی‌تر تنظیم کرده و روش تربیتی موثرتری داشته باشید.منشأ نام‌گذاری تیپ‌های A، B، C، D
ایده این دسته‌بندی برمی‌گرده به یک مدل در روانشناسی سلامت که در ابتدا فقط شامل تیپ A و B بود و بعدها تیپ‌های C و D هم به‌عنوان مکمل اضافه شدند.تیپ A و B: شروع ماجرا
در دهه ۱۹۵۰، دو متخصص قلب به نام‌های فریدمن و روزنمن تلاش می‌کردند رابطه بین شخصیت و بیماری‌های قلبی را بررسی کنند. آن‌ها دو تیپ شخصیتی معرفی کردند:- تیپ A: عجول، رقابتی، پر استرس – بیشتر در معرض بیماری قلبی.
- تیپ B: آرام، بی‌استرس، متعادل – کمتر در معرض خطر.
مقایسه تیپ شخصیتی A و B در موقعیت‌های مختلف
| موقعیت | تیپ شخصیتی A | تیپ شخصیتی B |
| محیط کاری | رقابتی، هدف‌گرا، تحت فشار برای رسیدن به موفقیت | آرام، بدون عجله، لذت‌بردن از روند کار |
| مقابله با استرس | واکنش سریع، ممکن است دچار اضطراب شود | واکنش آرام، مدیریت بهتر استرس |
| روابط اجتماعی | ممکن است سلطه‌جو باشد، زمان کمتری برای روابط صرف می‌کند | صبور، شنونده خوب، وقت‌گذار با دوستان |
| زمان‌بندی و برنامه‌ریزی | دقیق، حساس به زمان، ترجیح به کنترل برنامه | منعطف، تا حدودی بی‌تفاوت نسبت به زمان |
| تفریح و سرگرمی | معمولاً احساس گناه می‌کند اگر زمان را به تفریح بگذراند | بدون نگرانی از اتلاف وقت، لذت‌بردن از لحظات |
| تصمیم‌گیری | سریع، گاه عجولانه، برای برنده شدن تصمیم می‌گیرد | آهسته، با تأمل و در نظر گرفتن همه جوانب |
| درس و مطالعه | تلاش برای بهترین بودن، تحمل شکست پایین | یادگیری به‌خاطر علاقه، بدون فشار زیاد |
شغل‌های مناسب برای تیپ شخصیتی A و B
تیپ A (فعال، رقابت‌طلب، هدف‌گرا)
ویژگی‌ها: سریع‌العمل، نتیجه‌محور، تمرکز بالا، علاقه به پیشرفت و رقابت
شغل‌های مناسب:
- مدیریت و رهبری (مدیر پروژه، مدیر فروش)
- پزشکی و جراحی
- کارآفرینی و استارتاپ
- حقوق و وکالت
- برنامه‌نویسی در محیط‌های پرچالش
- حوزه‌های فروش، بازاریابی، تجارت
این افراد در شغل‌هایی می‌درخشند که نیاز به تصمیم‌گیری سریع، کارایی بالا و روحیه رقابتی دارند.
تیپ B (آرام، متفکر، منعطف)
ویژگی‌ها: صبور، متعادل، بدون استرس، خلاق، اجتماعی در فضای بدون رقابت
شغل‌های مناسب:
- مشاوره و روانشناسی
- نویسندگی، طراحی، هنر
- معلمی و آموزش
- مشاغل پژوهشی
- مترجمی یا تولید محتوا
- مشاغل گروهی در فضای آرام (مثلاً پرستاری)
این افراد در محیط‌هایی موفق‌اند که تنش کمتر، زمان برای فکر کردن و فضایی برای خلاقیت وجود دارد.
رفتارها و واکنش‌های رایج کودکان تیپ A و B در خانه و مدرسه
موقعیت | کودک تیپ A | کودک تیپ B |
در خانه | عجله در کارها، رقابت با خواهر/برادر، گاهی پرخاش یا لجبازی در برابر محدودیت‌ها | راحت‌طلب، اهل بازی‌های آرام، اهل گفت‌وگو، کمتر وارد بحث یا درگیری |
در مدرسه | سریع انجام دادن تکالیف (گاهی بدون دقت)، رقابت با همکلاسی‌ها، حساس به نمره و نتیجه | انجام کارها با آرامش، نیاز به زمان بیشتر برای تمرکز، کمتر نگران رتبه و نمره |
در بازی | دوست دارد برنده باشد، قوانین را سخت‌گیرانه دنبال می‌کند | اهل مشارکت، گاهی راحت بازنده می‌شود، بیشتر دنبال لذت از بازی است |
در مواجهه با انتقاد | دفاعی، حساس، گاهی خشمگین | پذیرنده‌تر، گاهی بی‌تفاوت، تمایل به گوش دادن |
تفاوت در روابط اجتماعی کودکان تیپ A و B
کودکان با تیپ شخصیتی A معمولاً در روابط اجتماعی پیش‌قدم، پرانرژی و فعال هستند. آن‌ها دوست دارند با دیگران ارتباط برقرار کنند، اما گاهی در تعاملاتشان تمایل دارند که کنترل امور را به دست بگیرند یا نقش رهبری را داشته باشند. این ویژگی می‌تواند آن‌ها را محبوب کند، ولی اگر کنترل‌گری‌شان زیاد شود، ممکن است باعث دلخوری دوستانشان شود.
در مقابل، کودکان تیپ B آرام‌تر و منعطف‌تر هستند. آن‌ها معمولاً با روی گشاده و دوستانه به دیگران نزدیک می‌شوند، اما کمتر پیش‌قدم‌اند و گاهی منتظر می‌مانند تا دیگران به سمتشان بیایند. این کودکان شنوندگان خوبی هستند و در دوستی‌هایشان وفادار و مهربان ظاهر می‌شوند. با این حال، گاهی ممکن است در گروه‌های پرتحرک یا رقابتی کنار کشیده شوند و در حاشیه قرار بگیرند.
کودکان تیپ A در موقعیت‌های اجتماعی پرچالش، مثل بازی‌های گروهی یا کارهای تیمی، دوست دارند دیده شوند و موفق باشند، در حالی که کودکان تیپ B بیشتر به همکاری، آرامش گروه و تعاملات بدون درگیری علاقه‌مندند. به همین دلیل، تیپ A بیشتر با تعارضات اجتماعی روبه‌رو می‌شود، اما تیپ B ممکن است گاهی در دفاع از خودش ناتوان باشد.
چالش‌ها و نگرانی‌های رایج در تیپ‌های A و B
چالش‌های کودک تیپ A:
- استرس بالا
- حساسیت به شکست
- مقایسه زیاد خود با دیگران
- زود از کوره در رفتن یا خشم پنهان
- ترس از عقب ماندن
نگرانی والدین:
- آیا فرزندم خودش را زیادی تحت فشار می‌گذارد؟
- چطور به او یاد بدهم آرامش و لذت بردن هم مهم‌اند؟
چالش‌های کودک تیپ B:
- بی‌انگیزگی در رقابت
- اهمال‌کاری یا به تعویق انداختن کارها
- گوشه‌گیری در برخی جمع‌ها
- نداشتن انگیزه کافی برای دفاع از خودش
نگرانی والدین:
- نکنه خیلی منفعل باشه؟
- چطور تشویقش کنم که خودش رو نشون بده و هدف‌مندتر باشه؟
جمع‌بندی:
هر یک از تیپ‌های شخصیتی A و B دارای ظرفیت‌ها و توانمندی‌های منحصربه‌فردی هستند که در صورت شناسایی و هدایت صحیح، می‌توانند به شکوفایی کامل کودک منجر شوند. وظیفه اصلی والدین و مربیان، نه تغییر ماهیت شخصیت کودک، بلکه آگاهی از تفاوت‌ها و حمایت آگاهانه از مسیر رشد اوست؛ تا فرزند بتواند نسخه‌ای سالم‌تر، متعادل‌تر و سازگارتر از خود را در تعامل با محیط و دیگران تجربه کند.
منابع
Friedman, M., & Rosenman, R. H. (1974). Type A behavior and your heart. Knopf.
Friedman, M., & Rosenman, R. H. (1976). The type A behavior pattern and its effect on health and longevity. Journal of Human Stress, 2(1), 4-18.
Matthews, K. A., & Gump, B. B. (2002). Type A behavior and coronary heart disease: A critical review of the evidence. Psychological Bulletin, 132(2), 255-280.
Meyer, M. E. (2003). The Psychology of Type A Behavior and Its Implications for Health. Journal of Clinical Psychology, 59(8), 883-891.
